رشد کودک با نقشه طبیعت

 

سیده زهرا موسوی فرد

عضو انجمن علمی روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

در مرحل رشدی کودک ،مرحله کودکی اهمیت به خصوصی دارند ، به طوری که در این سنین مهارت های اساسی زندگی فردکه  تأثیر زیادی بر رشد کلی شخصیت و توانایی‌های کودک در سال‌های بعدی خواهند داشت پایه ریزی خواهد شد مانند مهارت های جسمی – حرکتی (. مهارت های حرکتی ریز : دست ورزی ، گرفتن اشیا ، ساخت و ساز با دست و هماهنگی چشم و دست ها  ) ، مهارت های شناختی-ذهنی (حل مسئله و تفکر انتزاعی ،حافظه و توجه ،زبان و ارتباطات ) ،مهارت های اجتماعی و عاطفی (همکاری و تعامل اجتماعی ،اگاهی از احساسات خود و دیگران ، رشد اعتماد به نفس و خود مراقبتی ) ، مهارت های اخلاقی و ارزشی ( درک درست و نادرست ها ،شکل گیری ارزش ها و مسئولیت ها ها   .

 

رشد جسمی و حرکتی

توسعه مهارت‌های حرکتی: طبیعت فرصتی مناسب برای کودکان فراهم می‌آورد تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند. بازی در فضای باز، دویدن، پریدن، بالا رفتن از درختان یا بازی با توپ باعث تقویت عضلات بزرگ و ریز بدن می‌شود

هوای تازه و تأثیر بر سلامتی: هوای پاک و تازه طبیعت به رشد سالم ریه‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن کودکان کمک می‌کند. این امر از ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات تنفسی جلوگیری می‌کند .

 

 نور خورشید وتولید ویتامین ها : قرار گرفتن در زیر نور خورشید در طبیعت به بدن فرصت تولید ویتامین دی را میدهد که این ویتامین در رشد استخوانها و دندان ها ، رشد و توسعه مغز ، تاثیر در خلق و روان ، تقویت عضلات و تقویت سیستم ایمنی بدن نقش به سزایی دارد .  

 

رشد شناختی و یادگیری

استفاده از حواس : طبیعت به کودکان این امکان را می‌دهد که از حواس پنج‌گانه خود به طور کامل استفاده کنند. لمس کردن برگ‌ها، شنیدن صدای پرندگان، مشاهده رنگ‌ها و شکل‌های مختلف موجودات طبیعی، به رشد حواس و توانایی‌های شناختی کودکان کمک می‌کند

حل مسئله و تفکر خلاقانه : بازی و کاوش در طبیعت به کودکان فرصتی برای حل مشکلات و استفاده از تفکر خلاق می‌دهد. مثلاً زمانی که کودک تلاش می‌کند تا از یک رودخانه عبور کند یا مسیری را پیدا کند، مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتزاعی‌اش تقویت می‌شود

یادگیری از محیط : در طبیعت، کودکان می‌توانند درک بهتری از چرخه‌های طبیعی مانند رشد گیاهان، تغییر فصول، و حیوانات پیدا کنند که به رشد شناختی آن‌ها کمک می‌کند .

 

علاوه بر موارد اشاره شده در بالا طبیعت در توسعه روابط اجتماعی ، کاهش استرس و اضطراب ، تقویت همدلی و ارتباط با محیط زیست ، آرامش و کاهش احساسات منفی ، اعتماد به نفس ، رشد حسی و حواس پنجگانه ، تفکر خلاقانه ، حل مسئله ، استقلال ، مهارت های خود مراقبتی تاثیر گذار است

 

 

موضوع : اثر بخشی طبیعت بر رشد و توسعه مهارت های ذهنی و شناختی در کودکان

مقدمه : با توجه به اهم مرحله رشد کودکان، و حساسیت والدین برای یادگیری مهارت های اساسی کودک خود این پژوهش با این هدف انجام میشود که تاثیر طبیعت بر رشد شناختی و ذهنی کودک مشخص شود و قیاسی بر کودکانی که در محیط طبیعت این مراحل را طی کردند و کودکانی که در محیط کلاس و اموزشی این مراحل را طی کردند ، بشود .

روش کار در این پژوهش به صورت آزمایشی پیش آزمون و پس آزمون میباشد که پیش آزمون گرفته شده و پس از 7 هفته کار پس آزمون گرفته میشود .  

در این پژوهش کودکان35 تا 10 سال جامعه اماری مارا تشکیل میدهند .

در مرحله اول پژوهش ، از کودکان آزمون خلاقیت و از والدین کودک آزمون مقیاس اضطراب و افسردگی کودک گرفته میشود

سپس مراحل کشت و ... اجرا میشود که به صورت زیر خواهد بود :

 

جلسه اول : توضیحات مربی درباره گیاهان و کاشت بذرها به کودکان از طریق بازی

  مربی به‌صورت عملی و با استفاده از بازی، اطلاعاتی در مورد گیاهان و فرآیند کاشت بذرها به کودکان ارائه می‌دهد و کودک را با خاک و ابزار کشت آشنا میکند

 

 کاشت بذر توسط خود کودک جلسه دوم :

   - کودک تمامی مراحل کاشت بذر را خود انجام می‌دهد و بدین ترتیب تجربه‌ای از خلق یک موجود زنده کسب می‌کند ، سپس کودک برای گلدان خود یک نام انتخاب میکند ، این اقدام به او کمک میکند تا گلدانش را به عنوان یک موجود زنده و باارزش در نظر بگیرد و تمام تلاش خود را برای نگهداری و مراقبت از گلدان بکند .

 

جلسه سوم : واگذاری مسئولیت نگهداری گلدان به کودک

   تا به امروز گلدان ها نزد مربی مانده اما حالا روش نگهداری از گیاه کاشته شده به کودک آموزش داده میشود . با سپردن مسئولیت مراقبت از گلدان به کودک، اعتماد به نفس او افزایش می‌یابد و حس مسئولیت‌پذیری در او تقویت می‌شود در کنار تقویت مسئولیت پذیری کودک ، از حالا به بعد کودک با چالش هایی برای نگهداری گیاه رو به رو خواهد شد که تفکر خلاقانه اورا پرورش میدهد و اورا وادار  به حل کردن چالش ها میکند .

 

جلسه چهارم : بازدید از بذرهای کاشته‌شده و توضیح مربی در مورد آن‌ها 

  مربی به بررسی بذرهای کاشته‌شده می‌پردازد و اشکالات احتمالی در نگهداری آن‌ها را به کودکان توضیح می‌دهد. در این مرحله، کودکان علاقه‌مند به گلدان‌های خود می‌شوند و بیشتر به صحبت‌های مربی گوش می‌دهند. این فرآیند موجب افزایش تمرکز کودکان میشود . چالش های خود را با مربی در میان میگذارد . کودکان در فعالیتی دیگر، با استفاده از گل‌های طبیعی (گل رس برای سفالگری) و مواد مختلف، ظروف گلی می‌سازند. این فعالیت باعث تقویت حواس پنجگانه و افزایش خلاقیت در کودکان می‌شود .

 

جلسه پنجم : گزارش‌دادن کودکان در مورد گلدان خود

   - کودکان در جمع درباره گلدان‌های خود صحبت می‌کنند و توضیح می‌دهند که چه اقداماتی انجام داده‌اند که بذرهایشان جوانه زده و رشد کرده است. این فعالیت به تقویت اعتماد به نفس و فن بیان کودکان کمک می‌کند.

 

جلسه ششم: جبران عدم رشد بذر توسط برخی کودکان

اگر بذر کودکی جوانه نزده باشد، او مراحل کار را دوباره از ابتدا انجام می‌دهد تا بتواند مانند دیگر کودکان گلدانی داشته باشد. این فرآیند موجب می‌شود تا کودک از ناامیدی اجتناب کند، تلاش بیشتری داشته باشد و نتیجه تلاش خود را مشاهده کند.

 

جلسه هفتم : صحبت گروهی در مورد گلدان‌ها و بذرها ، باغ گردی و بازی با ظروف گلی و اقلام طبیعت

   - در یک جلسه گروهی، کودکان در مورد تجربیات خود از مراقبت از گلدان‌ها و بذرها صحبت می‌کنند . روند رشد مشاهده شده گیاه را توضیح میدهند . کودکان با استفاده از ظروف گلی که خود ساخته‌اند و دیگر مواد طبیعی مثل سنگ و شاخه درختان، بازی می‌کنند. این فعالیت موجب افزایش تعاملات اجتماعی و تقویت خلاقیت در کودکان می‌شود .

 

 

این پژوهش و این کارگاه ها به صورت گروهی بین 5تا 8 نفر برگزار شد و پس از گرفتن پرسشنامه و آزمون های والد و کودک و سپری شدن کارگاه ها مجددا ازمون ها از والد و کودک گرفته شد و

 دو نمونه ای بررسی و محاسبه شد . Tنتایج این دو آزمون گرفته شده با آزمون

 به دست امده از این آزمون برابر با 96/1 است .   t در پایان محاسبات

در نتیجه با توجه به اصل آزمون انجام شده و آلفای 5 درصد ما در این آزمون شاهد نتیجه مثبت بودیم یعنی ، کارگاه های کشت و فعالیت کودک در طبیعت بر روی اضطراب ، افسردگی ، خلاقیت کودکان موثر بوده است .